|
De katharen
In de boekwinkels in de omgeving van Daumazan is altijd wel een plank ingericht speciaal
met boeken over het katharisme. Zoals u wellicht weet, hadden de katharen hun eigen
opvattingen over goed en kwaad, die niet strookten met hetgeen de kerk leerde. Er werden
dan ook vervolgingen tegen hen ingesteld, die niet zelden eindigden met veroordeling tot
de vuurdood.
De grootste inquisiteur was Simon de Montfort, die uit het Noorden van Frankrijk afkomstig
was. Zijn helpers waren doorgaans ook lieden uit de noordelijke streken. De Graaf van
Toulouse, die ten opzichte van de koning van Frankrijk een onafhankelijke koers had
gevaren, werd gedwongen het gezag van de franse koning te erkennen. Aan de periode van
intellectuele vrijheid en relatieve welvaart, die in die tijden in het zuiden van
Frankrijk heersten, kwam geleidelijk een einde.
Over de laatste opflakkering van het katharisme, met name in Montaillou, heeft de
historicus Emmanuel le Roy Ladurie in 1975 een boek geschreven dat in 1984 in het
Nederlands is vertaald.
Het boek beschrijft vanuit diverse invalshoeken het leven van destijds. Het materiaal voor
het boek werd verkregen doordat de verhoren tijdens het proces dat tegen de inwoners van
Montaillou werd gevoerd, minutieus werden genotuleerd; deze aantekeningen zijn bewaard
gebleven. De inquisiteur, bisschop Jacques Fournier (geboren in Saverdun) was een gewiekst
ondervrager. Hij is later nog tot Paus gekozen, in de kleine eeuw dat het pontificaat van
de Rooms-Katholieke kerk in Avignon zetelde.
Het boek van Le Roy Ladurie kent 28 hoofdstukken, die elk een aspect van het leven van
destijds behandelen, en daarnaast ook inzicht geven in het verloop van het proces en de
uitkomsten ervan. Hoe boeiend ook, Le Roy Ladurie heeft het boek als wetenschapper
geschreven en dat is merkbaar aan de thematische aanpak.
In 2001 is eveneens over de gebeurtenissen in Montaillou het boek "De laatste
Katharen" verschenen van de hand van Rene Weis, hoogleraar Engelse literatuur in
Londen. Weis is dermate gegrepen door het gebeurde in Montaillou dat hij als een detective
aan de hand van de eerdergenoemde rechtbankverslagen een reconstructie heeft gemaakt van
de gebeurtenissen in de periode tussen 1290 en 1329. Het boek bevat bijvoorbeeld een
plattegrond van het gebied van Montaillou met de loop van de paden en de ligging van de
weidegronden die in de verslagen genoemd zijn. Ook een aparte plattegrond met de ligging
van de huizen van de voornaamste families in Montaillou ontbreekt niet, evenals een
plattegrond van het middeleeuwse Pamiers. Weis heeft het gebied persoonlijk verkend, en
weet op aanstekelijke wijze geschiedenis en heden met elkaar in verband te brengen. Er
zijn talrijke verwijzingen naar elementen in het landschap die ook nu nog terug te vinden
zijn. Zo beschrijft hij bijvoorbeeld een ontmoeting als volgt: "Toen zij langs de
molen van Arques liepen, tegenover de Tour d' Arques die vandaag de dag nog steeds
verrijst aan de weg naar Cassaignes ten westen van het dorp, stonden zij opeens oog in oog
met de bewoner van de Tour, de burchtheer Gilet de Voisins, en een aantal van zijn mannen.
Op de plaats waar deze ontmoeting in 1305 plaatsvond staat tegenwoordig de Auberge du
Moulin".
Het zou mij niet verbazen, als lezers van dit boek het als gids gebruiken om door een
bezoek aan de door Weis beschreven locaties de geschiedenis van de laatste Katharen
indringend te beleven.
Van de hand van Charmaine Craig is recent eveneens een boek over Montaillou verschenen. De
titel luidt: "De Goede Katharen". Het is een roman, waarvan de bouwstenen
geleverd worden door de bronnen waaruit de beide andere schrijvers ook geput hebben. Craig
heeft de feiten wel naar haar hand gezet en hanteert haar eigen interpretaties. Bij het
schrijven van een roman is dit overigens uiteraard een geaccepteerde handelwijze.
Degene die beide eerdergenoemde boeken heeft gelezen, zal af en toe verbaasd en geamuseerd
hebben kennis genomen van de zeden en gebruiken van die tijd, en meer speciaal van de
vrijheden die de pastoor van Montaillou, Pierre Clergue, zich tegenover zijn vrouwelijke
parochianen veroorloofde. Charmaine Craig heeft hierin aanleiding gevonden om haar roman
voor een groot deel in het teken te laten staan van de amoureuze betrekkingen tussen de
beschreven personen, en is daarbij niet altijd geloofwaardig. Wie eerst het boek van Rene
Weis heeft gelezen, en daarna aan het boek van Charmaine Craig is begonnen zal moeite
hebben dit laatste geboeid te blijven lezen. Ik meende aanvankelijk dat de oorzaak daarvan
gelegen was in het feit dat ik de eerste twee boeken toch onbewust vergeleek met het
laatste. Maar ook mijn echtgenote Ireen, die de eerdergenoemde boeken niet gelezen heeft,
legde het laatste boek half gelezen terzijde.
Voor mij is de rangorde dus wel duidelijk:
1. De laatste Katharen (Rene Weis) ISBN 90-274-6632-7
2. Montaillou (Emmanuel le Roy Ladurie) ISBN 90-6019-682-1
3. De goede Katharen (Charmaine Craig) ISBN 90-254-1540-7
|
