In de historie van de Ariége zijn Henri IV en Gaston Fébus twee bekende personen, waar nog steeds over gesproken wordt. Beiden waren zij comte (graaf) van Foix en vicomte (burggraaf) van Béarn. De naam van de Cascon d'Artagnan zal bij de meeste mensen bekender in de oren klinken. De bevolking, die aan de voet van de Pyreneeën woont heeft in het algemeen een vriendelijker karakter dan in andere delen van Frankrijk. Onze drie beroemde persoonlijkheden blijven daarbij niet achter.

Door de ligging van deze gebieden zijn de zuidelijke vorstendommen in Frankrijk lange tijd zeer autonoom geweest en de heersende vorsten genoten een grote mate van onafhankelijkheid. Hun territoria bleven dan ook lang intact. Dit zuidelijk deel heeft bij godsdienst twisten (katharen en hugenoten) steeds een eigen rol gespeeld.

Gaston Fébus

Gaston III (1331-1391), hij was als graaf van Foix de laatste afstammeling in rechte lijn. Deze blond-harige graaf stelde het op prijs om Fébus genoemd te worden, in navolging van Phoibos Apollon, de Griekse god van de kunst en de zon.

Gaston III erfde in 1343 uitgestrekte bezittingen, die door een conflict met de vrije Engelsen werden bedreigd. Twee uitbarstingen van geweld verzekeren hem een sterke positie. Ten eerste in 1362 een verpletterende overwinning te Launac op Armagnac, in de Pyreneeën een eeuwenoude tegenstander met veel overwicht. Later in 1364 na een weigering van eerbetoon aan de Engelsen, door zich voortaan soeverein vorst van Bearn te verklaren.

Vervolgens voert hij een laverende politiek waarbij het hem lukt tijdens het algemene oorlogsgeweld [1337-1453 Honderdjarige Oorlog (met EngeIand)] de neutraliteit te behouden. Vooral ten aanzien van twee koningen en tegenover Armagnac gebruikt hij daarbij ongewone middelen.

Hij verwerft zich grote rijkdommen. Ten eerste door het opleggen van schadevergoeding aan verliezende partijen. Ten tweede door het eisen van regelmatige betaling voor een staakt het vuren, of voor zijn, soms gedwongen bescherming. Verder door een nauwkeurig beheer van zijn bezittingen en door het instellen een belasting per wooneenheid.

Zijn gezag neemt enorm toe door een goede bestuurlijke organisatie, een goed leger en een buitengewoon doeltreffend systeem van vestingen. Door het aanstellen van een garnizoen dat niet alleen maar algemeen beschikbaar is maar tevens ter bescherming van de bevolking dient. En zelfs door de financiële tegenvallers van zijn buren ten gevolge van hun feodale systeem neemt zijn gezag toe.

In zijn gebied wordt wegens vrede en welvaart zijn absolute heerschappij aanvaard en komt men niet in opstand. Fébus maakt ook handig gebruik van uiterlijk vertoon met vrijgevigheid en verheerlijking van Froissart en de dichters van zijn tijd. Zeer belezen en kunstminnend als hij is, kan hij zelf de schrijver en samensteller worden van le Livre de la Chasse en le Livre des Oraisons. Alhoewel hij een bekwaam regent is, bewonderd door zijn tijdgenoten, toont Fébus uitzonderlijke tekortkomingen in zijn familieverhoudingen, hetgeen zelfs uitmondt in de tragedie van zijn leven. In een uitbarsting van woede doodt hij zijn enige wettige zoon, als hij in gevaar wordt gebracht bij een samenzwering, die zonder twijfel vanuit Navarra wordt bestuurd. Deze zoon was al jong van zijn moeder, Agnes van Navarra gescheiden en is door Fébus ruw verstoten. Terwijl zijn bastaards altijd worden voorgetrokken. Zo erft zijn neef Mathieu de Castelbon in 1391 zijn gehele bezit.

In de beschrijving van historische personen, die Froissart in zijn Kronieken verklaart,is eraan voorbij gegaan dat Fébus een bekwaam strateeg en politicus was die zich gedurende de Honderdjarige Oorlog grond wist toe te eigenen en langzaam maar zeker een belangrijke Pyreneeën staat te stichten. Het nostalgische gevoel van de bevolking in deze streek maakt het onmogelijk om Fébus als ideale held van de Pyreneeën te zien. Men houdt hier van hem als romanticus, dichter en auteur van het beroemde, in het Frans geschreven boek: "Livre de la Chasse" (een boek over de jacht).

Als een vorst zo prettig voelde Fébus zich terecht, levend en heersend tussen zijn prachtige hof van Orthez, zijn kasteel van Foix en zijn bolwerken in de Pyreneeën.

De vader van Fébus, Caston II(hij regeerde 1315-1343), was weetgierig en een zeer beschaafd mens. Hij beoefende de dichtkunst in traditionele vorm. Geen wonder dat zijn zoon Fébus zich eveneens aan de dichtkunst wijdde. Behalve het prachtige boek over de jacht schreef hij veel meer. Hij schreef onder andere een loflied Aquelas montanhas op zijn gebied (de Ariège). In zijn favoriete residentie d'Orthez organiseerde hij feesten waarbij de kunst de boventoon voerde. Fébus sprak niet alleen Occitaans, maar kon ook uitstekend overweg met de franse taal. Ook zijn vrouw Agnes is geroemd om haar dichtkunst, het bekendst is Lay du Paradis d'Amours.

Hendrik IV   

Henri III was koning van Navarra, graaf van Foix en burggraaf van Béarn van 1572- 1607. Deze zelfde Henri was van 1589-1610 koning Henri IV van Frankrijk.

Hendrik (Henri) werd 13 december 1553 in Pau geboren. Zijn vader was hertog Antoine van Bourbon, zijn moeder was Jeanne d'Albret. Zij was erfdochter van Navarra. Deze afkomst zou van Hendrik een belangrijk man maken. Door zijn achtergrond, Hendrik was streng protestants opgevoed, werd hij letterlijk en figuurlijk de voorvechter van de hugenoten.

Sinds 1560 werden de Franse calvinisten hugenoten genoemd. Alhoewel hun leider Gaspard de Coligny naar een vreedzame oplossing zocht, van twee geloven, die naast elkaar samen zouden kunnen leven, werden de hugenoten steeds strijdbaarder, letterlijk. Alhoewel het er aanvankelijk zeer gunstig uitzag brak toch in 1562 een godsdienst oorlog uit. De Bartholomeusnacht (24 augustus 1572) maakte de situatie daarna nog erger. Het edict van Nantes gaf de hugenoten weer wat vrijheden zij kregen een aantal "pandsteden" toegewezen, die echter later weer door Richelieu werden ingenomen.

Hendrik huwde in 1572 Margaretha van Valois, de dochter van Hendrik II (koning van Frankrijk). Tijdens de Bartholomeusnacht moest Hendrik om het vege lijf te redden zijn geloof afzweren. Hij bleef voor de rest van zijn leven echter wel een groot voorvechter voor de vrijheden van de hugenoten. Door allerlei ontwikkelingen kon hij pas in 1576 ontkomen aan een beperkte bewegingsvrijheid, die het gevolg was van zijn situatie.

Omdat Hendrik na de dood van koning Henri III (uit het huis Valois-Angoulême) het eerste in aanmerking zou komen voor de troonopvolging van Frankrijk ontbrandde er een hevige strijd. De Paus deed hem zelfs in de ban. Na een onderlinge oorlog vond hij onverwacht Hendrik III aan zijn zijde. Hendrik III stierf in 1589 en onze Hendrik aanvaardde het Franse koningschap, maar de strijd was nog niet ten einde. Toen hij op 22 juli 1593 de beroemde woorden sprak: "Paris vaut bien une messe" (Parijs is een mis waard), brak hij daarmee het laatste verzet en 22 maart 1594 deed hij als Hendrik IV zijn intocht in de hoofdstad.

Nadat Hendrik uiteindelijk koning van Frankrijk werd, voegde hij Navarra toe aan de Franse Kroon. Vele generaties daarna werden zijn opvolgers nog Tot koning van Frankrijk en koning van Navarra gekroond.

In 1598 vaardigde Hendrik IV het Edict van Nantes uit en waarborgde daarmee godsdienstvrijheid voor de hugenoten.

Verenigd Europa, het is niets nieuws. Samen met zijn minister, Sully (1560-164i), had Hendrik IV al een opmerkelijk plan ontworpen voor eenheid in Europa, om zo de vrede te kunnen waarborgen. Vooral het samengaan met andere landen, waar men de protestanten tolereerde, was daarbij van belang.

Hendrik had een vrolijk, ongecompliceerd karakter. De welvaart van zijn volk ging hem altijd zeer ter harte. Hetgeen ook blijkt uit een tweede bekende uitlating die hem beroemd maakte in de Franse keuken. In zijn geboorteland Béarn verzuchtte hij dat ieder gezin iedere zondag een kip in de pan zou moeten kunnen doen. Sindsdien verschijnt regelmatig op menukaarten het gerecht "poule au pot". Ook de sauce béarnaise heeft zeer zijdelings nog iets met Henri IV te maken.

Hendrik scheidde in 1599 van Margaret';a om in 1600 te kunnen trouwen met Maria de Médicis (dochter van Franscesco van Toscane). Niet deze twee huwelijken, maar zijn verdere kleurrijke liefdesleven met talrijke verhoudingen, heeft Hendrik IV legendarisch gemaakt.

Op 14 mei 1616 werd Hendrik, in Parijs door Ravaillac vermoord.